Ngậy ngon khoai sọ Mán ở Mộc Châu

Từ xưa, nhắc đến các loại rau củ đặc sắc Mộc Châu, không thể quên nhắc tới khoai sọ mán. Gọi là Khoai sọ mán bởi nó hay được đồng bào dân tộc Dao trồng…

Theo nhiều người khoai sọ mán chỉ trồng được ở Mộc Châu (Sơn La) và một số huyện ở Hòa Bình (gần Mộc Châu), cũng như người Dao một số nơi như: Chiềng Sại, Chiềng Chung… trồng mới năng suất. Củ khoai sọ̣ mán có́ hình thù dị dạng. Các mầm củ cứ đẻ ra lộn xộn thành những u, những mấu và to dần lên. Bổ củ khoai ra cũng không mấy khi thấy màu trắng ngần, nó có màu vàng như nghệ, càng già màu vàng càng rõ hơn.

Dị hình, dị màu thế nhưng ai ăn một lần chắc chắn sẽ còn muốn có nhiều lần khác được thưởng thức nó. Sau khi gọt vỏ rửa sạch có thể thái miếng bằng bao diêm bỏ hấp trong nồi cơm vừa cạn nước. Cơm chín khoai cũng chín,bỏ miếng khoai nóng hổi ra chấm lạc vừng, vừa ăn vừa xuýt xoa bởi vị bùi của miếng khoai vàng ruộm. Ai thích ăn chiên cũng có thể làm như chiên khoai tây cũng ngon. Nhưng hấp dẫn nhất vẫn là xào qua khoai với mắm, muối, mì chính cho ngấm gia vị rồi cho vào hầm xương. Khoai chín rắc thêm chút: thì là, mùi tàu, hành vào. Màu vàng của bát khoai lác đác mấy cọng rau xanh thừa đủ để thực khách ngây ngất. Vào đúng lúc trời bắt đầu đổi gió, người ta thèm một món ăn gì ngậy ngậy, béo béo. Khoai sọ mán sinh ra để đáp ứng điều đó. Trong không khí se se lạnh, ngồi khoanh chân bên mâm cơm, đưa miếng khoai vào miệng, thấy vị ngọt của nước hầm xương hòa lẫn cùng vị ngọt bùi của khoai. Giống khoai này có đặc điểm là cực kỳ bở, nếu chọn được củ khoai ngon (không già, không non quá) không cần phải nhai, đưa vào miệng là đã tan hết rồi.

Ngồi hàn huyên bên ấm trà, sau mấy hơi thuốc lào lâng lâng, nhiều bác tài già từng dọc ngang quốc lộ 43, quốc lộ 6 cũ hồ hởi nhắc lại những câu truyện mình trải qua ngày trước. Họ bảo giống khoai này ăn trồi lên mặt đất như cây giáy, mùa đông lá lụi tàn, đến xuân lại nảy mầm và đẻ nhánh. Những củ khoai ngon phải là những củ có “tuổi” từ 2-3 năm, củ khoai có khi dài hàng mét, có thể khoai mới ngọt, ngậy và vàng. Cứ như bây giờ, trồng năm nào, dỡ năm đó, cái ngon chỉ đạt bảy phần!

Khoai sọ mán thường được bà con dỡ bán vào khoảng từ tháng 9 đến tháng 12 âm lịch. Có điều, giống này không cất lâu để dành như khoai sọ bình thường được, để dưới gầm chạn, gầm tủ cũng vẫn thối từ gốc trở lên như khoai hà. Một bác tài sành ăn mách ngay tôi một mẹo: muốn để lâu, nên tìm khoai già, gọt vỏ ngoài đi, lau khô chứ không được rửa bằng nước, sau dùng giấy quấn chặt lại cho vào ngăn mát tủ lạnh. Ngày tết, trong nhà có vài củ khoai bỏ ra nấu canh ăn thì cũng chẳng kém vua Khang Hy ngày trước được ăn khoai sọ Lệ Phố là bao.
 

Thành Đạo (Trích sách 4 mùa  Mộc Châu)