Các món ăn từ xôi của người Thái Tây Bắc

Xôi nếp là món ăn chính không thể thiếu trong các bữa cơm hằng ngày của người Thái. Từ xôi họ cũng chế biến ra thành nhiều món ăn vặt khác nhau để lót dạ cho những cơn đói mà chưa kịp giờ ăn, hoặc thi thoảng đổi vị cái món mà họ đã ăn quen thuộc hằng ngày.

 

Món chính là cơm lam, xôi đồ, có thể là xôi trắng hoặc  “Xôi nếp ngũ sắc”. Để có món xôi tuyệt vời này phải dùng gạo nếp ngon ngâm với các loại lá, hoa, củ truyền thống để có các mầu: Đỏ, đen, xanh, vàng và mầu trắng nguyên thủy của gạo. Bà con ngườu Thái có thể xôi riêng từng chõ, hoặc dùng lá dong, lá chuối ngăn không cho lẫn mầu, rồi ghépxôi năm mầu trên một đĩa. Đĩa xôi như đất trời Tây Bắc thu nhỏ, ngào ngạt hương hoa, như bông hoa ban huyền thoại. Các mầu nóng lạnh tương trưng cho Âm - Dương. Mỗi mầu lại có tiếng nói riêng: Mầuđen của đất đai trù phú; mầu vàng của ước mong no ấm, phồn thịnh; mầu đỏ tượng trưng cho ước mơ khát vọng; mầu xanh tượng trưng cho bầu trờilồng lộng và sức sống diệu kỳ và mầu trắng của tình yêu trắng trong chung thủy. Một đĩa xôi nhỏ bé mà chứa đựng cả đất trời và tình người sâu nặng.

 

 

 

Ăn chơi thì có món khẩu chí - xôi nướng, người ta nắm xôi với một ít muối thành những nắm to bằng chiếc bánh mì hoặc bé hơn, nhiều người còn giã qua xôi trước khi nắm. Sau đó phết một lớp mỡ lợn bên ngoài và nướng trên than hồng. Khi xôi đã vàng giòn bên ngoài là có thể đem ra ăn. Món ăn này rất được ưa chuộng trong mùa đông ở Tây Bắc, khi tiết trời se lạnh một nắm xôi nóng quả là món ăn đáng được xuýt xoa. 

 

 

Xôi vừng đen (tiếng Thái: Khẩu mác nga đăm) cũng là món ăn rất được yêu thích của người Thái. Người Thái trồng vừng đen trên nương, những hạt vừng tròn trịa như hạt hương nhu và có màu đen nhánh. Vừng đen của người Thái có mùi thơm và vị bùi rất ngon, người ta giã nhuyễn với một ít muối rồi trộn với xôi nóng rồi ăn. Đây là một món ăn rất tuyệt vời và giàu chất dinh dưỡng của người Thái, từ người già đến trẻ nhỏ đều rất thích.

 

 

Thường người Thái ăn xôi với thịt nướng, cá nướng, thịt treo gác bếp hoặc những món mọ như gà mọ, cá mọ đã được cho vào lá cùng các gia vị, đồ chín, mềm và nhuyễn. Ngoài ra, xôi chấm bột "xổm pột" cũng rất nổi tiếng, xổm pột là một loại hạt rừng, hơi giống hạt tiêu đen, có vị chua và rất thơm. Người ta lấy hạt giã với đường hoặc muối, sau đó dùng xôi chấm ăn. Món ăn này ngày nay khá hiếm, bởi những cây xổm pột trong rừng bị chặt phá, nhiều nơi không còn nữa. Những người được ăn món này, vẫn luôn nhớ về hương vị của mùi xổm pột vang lên trong ký ức.