Mộc Châu: đất giữa núi

Tây Bắc đón tôi bắt đầu bằng những con dốc dựng ngược trời. Mặc dù trời ở bên ngoài rất tối nhưng nghe tiếng ì ì của chiếc xe giường nằm đang từ từ chậm rãi đi trên mặt đường khiến tôi dù không nhìn ra cảnh vật xung quanh cũng đủ biết con đường hiểm trở đến mức nào. Thậm chí đến vài khúc đường cua dạng khuỷu tay, dù đã thắt dây an toàn, tôi vẫn có thể thấy cơ thể mình nghiêng nghiêng chao đảo.

Quả không phụ công sức chạy trốn ra khỏi thành phố ồn ào náo nhiệt trong đêm. Giờ đây tôi đang được đón ngày mới tại một nơi hoàn toàn xa lạ, ngợp làn sương nhẹ trải khắp con đường thoáng mùi thơm của cây cỏ. Ấn tượng đầu tiên của tôi ở đây là không khí rất quái. Không quá lạnh để khoác áo nhưng cũng đủ cho ai lỡ mặc áo thun cộc tay sởn da gà, phải xoa xoa hai bàn tay vào nhau rồi chà xát lên da tìm hơi ấm quen thuộc.

Chiếc xe khách thả tôi ở một ngã ba rẽ vào thị trấn mà cả ba bề đều là vách núi đá vôi dựng đứng. Ngã ba nơi rẻo cao có khác. Vắng lặng và sạch sẽ. Điều đó thật khác xa so với trí tưởng tượng ra khung cảnh những người lái xe ôm, taxi vây kín lôi kéo chào mời như những mảnh đất tôi đã đến khi phụ xe nói rằng sẽ thả xuống một lối ngã ba rẽ vào thị trấn. Cả con đường vắng tanh không một bóng hình thức dịch vụ nào dù lúc đó tôi liếc mắt xuống đồng hồ xem giờ đã thấy sáu giờ sáng. Điều đó làm tôi hơi bất ngờ.

Cảm giác đi trên những con đường ở Mộc Châu thật lạ. Mỗi bước chân ở đây đều phải biến đổi theo con đường lên lên xuống xuống chứ không như những con đường ở đồng bằng chân đi thẳng mịn bàn gan suốt cả chặng. Có lẽ điều làm cho những con đường ở Mộc Châu trở nên đặc biệt hơn những nơi khác là ở đây tràn ngập màu xanh của các loại cỏ, giống cây trồng của cả vùng thảo nguyên và bán sơn địa. Những đồng cỏ xanh ngút ngàn tầm mắt rập rờn trong gió như từng đợt sóng lượn mang đậm dấu ấn thảo nguyên rõ nét, trảng ngô, đồi chè mướt mắt cứ theo từng tầng của đồi của núi kéo dài lên đến tận đỉnh. Tất cả những loài cây cỏ sẽ nhanh chóng thôi miên bất cứ ai đang nhìn ngắm nó bằng chiều rộng và độ sâu của mình.

Ở Mộc Châu không có gì là phải che đậy cả. Tất cả vẻ đẹp của mảnh đất này đều được phô bày ra một cách hiện hữu bằng những màu sắc. Mảng màu đầu tiên phải kể đến là màu của đất. Nó không đỏ quạch như đất bazan của Tây Nguyên hay nâu sậm của vùng đồng bằng châu thổ mà có sự kết hợp pha trộn của cả hai loại đất phì nhiêu này tạo thành một lớp đất màu nâu vàng cho riêng mình, nuôi dưỡng những đồng cỏ, trảng ngô, đồi chè… xanh non mắt.

Đất ở đây đã góp phần tạo ra những loại nông sản thơm ngon tuyệt hảo mà chỉ cần cảm nhận bằng cảm quan thôi cũng có thể đưa ra những đánh giá đầy khách quan. Đất đã cho nơi đây những dòng sữa trắng thơm tho có vị mằn mặn, ngai ngái của cỏ cây khi tôi dừng chân uống ở một quán ven đường cạnh chợ Km 70. Mà khi uống xong tôi cứ ngỡ mình đang đứng ở một xứ sở khác nằm ngoài cả lãnh thổ luôn được mọi người thuộc lòng nhắc đến trên hộp sữa tươi dù chưa bao giờ đặt chân tới cả.

Đất dường như đã tạo ra cho Mộc Châu một thiên đường trên mặt đất, nhân lên mảng màu thứ hai: tím trắng hoa cỏ hôi. Đến Mộc Châu mùa này chúng ta dễ dàng bắt gặp khắp các sườn đồi, dưới những gốc mận già bên đường hay các thung lũng đều ngập tràn màu tím trăng trắng của hoa cỏ hôi. Ở dưới xuôi cũng có loại hoa này mọc ở ven đường. Nhưng như muôn vàn loài cây cỏ khác chúng đang dần biến mất để nhường chỗ cho con đường nhựa, vỉa hè xi măng nên cũng chẳng ai hơi sức đâu quan tâm để ý. Tuy nhiên ở Mộc Châu hoa cỏ hôi lại hoàn toàn khác.

Nó mọc khắp mọi nơi, lan ra bất kể chỗ nào có đất tạo thành khoảng không khiến ai nhìn thấy cũng phải dừng lại thật lâu để ngắm nhìn và xuýt xoa không thôi. Đứng trước cả thung lũng tràn ngập sắc hoa tím tím trắng kéo dài lên tận đỉnh núi thì vị khách dù khó tính nhất cũng sẽ phải rút điện thoại, máy ảnh ra chụp lại để lưu giữ cánh đồng hoa tuyệt đẹp này. Không những đem đến cho Mộc Châu một diện mạo tươi đẹp mà hoa chồn hôi còn là một bài thuốc chữa xoang tuyệt hảo, được người dân tộc ở đây lấy về đun thành nước gội đầu rất sạch gàu và mượt tóc. Vì thế nếu một ngày nào đó trên thị trường xuất hiện loại thuốc xịt chữa viêm xoang, dầu gội đầu sạch gàu được chiết xuất từ cây cỏ hôi Mộc Châu thì tôi hoàn toàn không lấy gì làm ngạc nhiên. Mộc Châu đang sở hữu cả một kho báu tím trắng lộ thiên trên mặt đất.

Đi dọc những con dốc uốn lượn nhìn ngắm hai bên đường chán chê rồi tôi bắt đầu rẽ ngang lên những đồi chè xanh ngan ngát. Chè ở Mộc Châu khá cao lại trồng theo từng tầng, từng bậc một nên không khác gì những đồi ruộng bậc thang nhìn ngút ngàn tầm mắt. Chính sự sáng tạo trong lao động này của người dân nơi đây đã khiến đồi chè là điểm dừng chân lý tưởng cho những vị khách du lịch.

Đến Mộc Châu ngoài ngắm cảnh đẹp của thiên nhiên và lưu giữ cho mình những bức ảnh đẹp thì thật thiếu xót nếu chúng ta không ghé vào thăm khu chợ nơi đây. Chợ ở Mộc Châu mang đậm dấu ấn của chợ vùng rẻo cao khi khắp nơi được bày bán la liệt những vật phẩm của núi rừng. Từ hạt mắc khén, hạt dổi, quế nhỏ bé đến những lồng tre đan giản đơn nhốt những chú lợn cắp nách bán cho dân du lịch dưới xuôi. Nhưng mặt hàng bán nhiều nhất và thu hút người mua nhất vẫn là các loại rau củ được trồng ở đây.

Người ta nói để tìm hiểu một cách nhanh nhất văn hóa của mảnh đất đang đến thì hãy tìm ra chợ quả là không sai. Bởi chợ là nơi trao đổi đồ ăn, thức uống của cư dân bản địa. Lối sống, tác phong của họ cũng từ đó mà bộc lộ rõ nét. Đến chợ tôi mới có trong ý niệm của mình Mộc Châu chính là nơi đã cung cấp phần lớn số củ cải trắng xuất hiện trong bữa cơm thường ngày dưới xuôi. Thứ nông sản ngon và rất tốt cho sức khỏe luôn được tôi ra sức từ chối vì nghi ngại nó xuất xứ từ cánh đồng bên kia biên giới, được tẩm ướp đủ thứ nước trên đời để chuyển về các khu chợ nơi phố thị.

Tôi chắc chắn nếu nhìn những sọt củ cải trắng mới thu hoạch còn bám nguyên đất thì những bà nội trợ sẽ không hề nghi ngại hay trả giá thấp đi khi lựa chọn thực phẩm cho bữa cơm của gia đình mình. Bởi nhìn chúng thật quý giá xứng đáng với đồng tiền bỏ ra. Tuy nhiên là phải vượt đèo, vượt núi hàng trăm cây số mới biết được điều này thì tôi cũng chẳng lấy gì làm hãnh diện. Giá như những thông tin này được xuất hiện ở nhiều nơi, nhiều người chia sẻ thì củ cải trắng Mộc Châu hay như rất nhiều sản vật đặc trưng khác của các vùng đất không bị rơi vào quên lãng, trở thành niềm tự hào của nông sản Việt. Nhưng con đường đó chông chênh lắm và đòi hỏi sự chung tay góp sức của những người đến nơi đây.

Chúng ta đã để lại dấu chân trên thảo nguyên, tận hưởng khoảng không gian tuyệt diệu giữa núi rừng, chụp bức ảnh đẹp giữa đồi hoa tím, nhành mận khô làm nhiều người thèm thuồng thì cũng cần có những món quà tri ân ngược lại cho vùng đất hào phóng này. Điều ấy không hề khó một chút nào, chỉ là ta có sẵn sàng làm và làm tới đâu thôi. Không chỉ bắt gặp những sản vật của núi ở khu chợ mà những bộ trang phục xuất hiện ở đây cũng đủ tạo nên những nét chấm phá thú vị.

Ở khu chợ, ta dễ dàng có thể bắt gặp nhiều trang phục dân tộc khác nhau như váy tím chỉ đỏ rất đặc trưng người Mông, sắc màu đối lập đen trắng trong trang phục của người Thái, hay những bộ trang phục có phần kì quặc của những bạn trẻ đang tìm đến nơi đây. Tất cả đang tạo nên một bức tranh hòa nhập đa màu sắc, đa ngôn ngữ.

Thấy tôi có vẻ thích thú ngắm nhìn những bộ quần áo truyền thống, bác chủ nhà trọ mặc dù đang bận bán những bó cải ngồng cho vài đôi vợ chồng trẻ vừa chụp ảnh cưới xong mua về làm quà, cũng đoán được điều tôi sắp hỏi. Hóa ra người mà tôi cần tìm, tưởng ở đâu xa, thì ra đang đứng ngay cạnh và còn cho thuê phòng là một đại diện tiêu biểu của quá trình kết hợp hai lớp lang văn hóa người Mông và Thái Đen. Thế là sau bữa cơm chiều giản dị có bát nước chấm rắc đầy hành xanh thơm thơm lạ miệng, tôi bèn bắt đầu tìm câu trả lời cho muôn vàn thắc mắc của mình.

Bác kể ngày trẻ thì những người phụ nữ Thái như bác vẫn hay mặc những bộ quần áo truyền thống do chính tay mình dệt nên. Nhưng từ khi trở thành công nhân của nông trường thì những bộ quần áo lao động đã dần thay thế váy và áo trắng cổ tròn truyền thống. Lâu dần thành quen như đi nhiều thành đường ở bản. Những người Thái, người Mông bắt tay vào công cuộc xây dựng cuộc sống mới trên mảnh đất màu mỡ giữa núi. Họ học cách sống, sinh hoạt, lao động theo phương thức mới. Sinh con đẻ cái và gửi chúng về dưới xuôi cho ăn học thành người.

Trong những câu chuyện của mình tôi vẫn liên tiếp hỏi một câu hỏi quen thuộc là họ có tiếc vì điều đó không. Và giống như nhiều lần tôi đều nhận được câu trả lời là: Không. Họ không hề tiếc vì những gì đã qua mà luôn tự hào mình chính là những người đã làm nên một Mộc Châu xanh ngút ngàn tầm mắt từ trong quá khứ và sẽ còn tiếp tục duy trì nó đến khi trở về với đất. Còn những bộ trang phục, dù mặc hay không mặc thì cũng không làm thay đổi được niềm hãnh diện đang chảy trong huyết quản. Điều đó làm tôi thực sự xúc động và yêu quý hơn những con người nơi đây.

Một ngày thảnh thơi ở Mộc Châu trôi qua thật chóng và kết thúc bằng giấc ngủ ập đến nhanh không kém. Tôi đã có những giờ phút được sống thảnh thơi trên mảnh đất thảo nguyên màu mỡ và hiểu rõ hơn một phần nào đó về mảnh đất này. Lý giải được cơ bản lí do tại Mộc Châu đẹp thì có đẹp, nhưng cũng chỉ có quẩn quanh đồi chè, ruộng hoa nở theo mùa chứ chưa có gì đặc sắc lại gây ấn tượng rất mạnh với những du khách mới đến đây lần đầu như tôi. Đơn giản bởi vì ở đây con người sống chan hòa với thiên nhiên. Biết dựa vào thiên nhiên mà sống, phóng khoáng như trong tiếng gọi nhau vang vọng qua những nương chè cách nhau cả quả đồi khiến cho những khách phương xa tìm đến đây cũng vì thế cởi mở lòng mình. Thoải mái đi bộ dọc những con dốc, len mình vào bất kì cánh đồng hoa cỏ nào mình thích mà không hề phải bỏ ra một đồng tiền nào như vào những khu du lịch sinh thái khác.

Tôi thấy may mắn khi Mộc Châu vẫn giữ được những nét nguyên bản của mình và không bị du lịch thương mại hóa giống như những địa danh có cùng khí hậu, cây trồng, vật nuôi. Còn gì tuyệt vời hơn khi đi ta xuống xe muốn đi là được thẳng vào núi

  Trọng Huy -cand.com.vn