Một số di tích lịch sử cách mạng tại Mộc Châu

Đồn nằm trên đường đi Thác Dải Yếm và cửa khẩu Pa Háng (Lóng Sập) sang Lào. Từ quốc lộ 6 rẽ vào chỉ mất chừng gần 1km, đồn nằm bên tay trái. Giữa một khoảng sân rộng, tấm bia lịch sử Đồn Mộc Lỵ nằm trang trọng ghi lại chiến công oanh liệt của bộ đội ta. Đây là một trong những di tích lịch sử quốc gia khách du lịch Mộc Châu nên tới thăm khi đến cao nguyên

 

Nhìn lên trên, một đài tưởng niệm ghi danh 53 liệt sỹ đã ngã xuống để dành lấy ngã ba huyết mạch này. Đi dần lên cao, những bậc thang dẫn tôi qua những lô cốt bê tông đã xanh rêu nhưng còn nguyên vẹn. Những lô cốt ấy, to có, nhỏ có, nhưng đều có những lỗ châu mai để đặt súng, có cửa ra vào khá rộng. Chui vào một lô cốt, thật khó mà tưởng tượng bộ đội ta đã làm cách nào để chiếm được đồn, bởi nhìn từ trên xuống, quả đồi thoai thoải, chỉ một vài sự di động đã có thể bị phát hiện.

 

Trên đỉnh cao nhất của đồi, giữa hoa cỏ là những bức vách được xây bằng đá- có lẽ là sở chỉ huy của Đồn Mộc Lỵ khi xưa. Men theo lối mònvòng quanh đồi,thấy rất nhiều lô cốt,cái nào cũng có những ấn tượng rất thú vị: cái thì bên vách tường đã mọc lên một cây sung to, chi chít quả, có cái nằm dưới những gộc tre già thơ mộng nhìn ra ruộng lúa… 

 Năm 1964, trong chiến tranh phá hoại Miền Bắc, đế quốc Mỹ xác định tỉnh Sơn La có một vị trí chiến lược quan trọng: Là cửa ngõ bảo vệ phía Tây Bắc. Là trung tâm khu Tây Bắc, là chỗ dựa trực tiếp của cách mạng Lào.

 

            Chính vì vậy, sau khi đánh vào khu IV qua thủ đô Hà Nội, đế quốc Mỹ đã đánh thẳng lên Sơn La. Chúng đánh dồn dập có tính chất huỷ diệt và cùng một lúc chúng sử dụng tổng hợp các phương thức chiến tranh như: Đánh ác liệt bằng không quân, tiến hành chiến tranh gián điệp và biệt kích khắp nơi nhằm tạo nên mọi tình trạng rối loạn về an ninh chính trị, phá hoại khối đoàn kết dân tộc, phá hoại tiềm lực kinh tế và quốc phòng của địa phương thu hút một phần tiềm lực của TW để đối phó, gây trở ngại cho Miền Bắc chi viện cho tiền tuyến lớn và trực tiếp ngăn chặn chi viện quốc tế cho cách mạng Lào.

 

            Đặc biệt chúng thấy rõ Mộc Châu là địa bàn quan trọng về kinh tế và quốc phòng của tỉnh Sơn La và cả vùng Tây Bắc. Đế quốc Mỹ đã cho máy bay đánh phá ác liệt hòng huỷ diệt sức sống và uy hiếp tinh thần đồng bào các dân tộc Mộc Châu, đồng thời nhằm cắt đứt mạch máu giao thông giữa thủ đô Hà Nội với các tỉnh Tây Bắc. Trước tình hình, nhiệm vụ mới, Đảng bộ Mộc Châu khẩn trương triển khai chủ trương của tỉnh: Chuyển mọi hoạt động từ thời bình sang thời chiến, trước mắt lãnh đạo nhân dân phòng không, sơ tán, sẵn sàng chiến đấu bắn trả máy bay địch. Ngay từ những ngày đầu, thực hiện chỉ thị của tỉnh uỷ về công tác phòng không nhân dân, huyện uỷ đã quán triệt và chỉ đạo, nhân dân khẩn trương triển khai đào hầm trú ẩn, phòng không sơ tán theo chỉ thị của tỉnh uỷ Sơn La. Đến năm 1966, toàn huyện đã phát động phong trào xây dựng hệ thống phòng không nhân dân trên các trục quốc lộ, trên địa bàn dân cư một cách triệt để, việc sơ tán các đơn vị cơ quan của nhân dân tiến hành khẩn trương, toàn huyện đã đào đắp được 19.680 hầm hố cá nhân và tập thể, trên 4.500m giao thông hào. Nhiều địa điểm trọng yếu được xây dựng thành nơi trực chiến, thực hiện nghiêm túc việc phòng tránh, báo động khi máy bay mỹ oanh tạc. Huyện còn tiến hành nhiều biện pháp khẩn cấp xây dựng lưới lửa phòng không nhân dân, sẵn sàng đánh trả quân thù đến bắn phá. Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Mộc Châu đã vững vàng bước vào cuộc chiến đấu với giáng trả đích đáng kẻ thù đến phá hoại, giành thắng lợi ngay từ đầu đối mặt với máy bay địch đến phá hoại, giành thắng lợi ngay từ đầu đối mặt với máy bay địch đến xâm phạm không phận Mộc Châu.

 

            Ngày 12/6/1965, máy bay Mỹ bất ngờ ném bom khu vực km 82 mở đầu chiến tranh bắn phá tỉnh Sơn La. Ngày 21/6 chúng ném bom xuống khu vực km 70. Càng ngày mức độ bắn phá của giặc Mỹ càng liên tục ác liệt, chúng nhằm vào các công sở và đây là địa điểm của các xí nghiệp chế biến công nghiệp của Quốc gia, của nông trường, làng bản, trục giao thông quốc lộ 6, nhằm huỷ diệt và làm nhụt ý chí chiến đấu của nhân dân các dân tộc Mộc Châu.

 

             Tính đến tháng 12/1965 địch đã tập trung đánh phá trên 20 điểm, gần 100 lần tốp máy bay liên tiếp ném bom hàng nghìn quả bom các loại, trong đó có khu vực thị trấn Thảo nguyên. Sang đến năm 1966 dịch đã 56 lần đánh phá vào các trọng điểm trên địa bàn huyện, chúng còn tăng cường các loại máy bay trinh sát, thả pháo sáng, truyền đơn nhằm phát hiện mục tiêu và làm lung lạc tinh thần chiến đấu của nhân dân. Đến năm 1967, địch tăng cường đánh phá ác liệt hơn, chúng không chỉ đánh phá mục tiêu cũ mà còn đánh cả vào các bản hẻo lánh, gây thêm nhiều tội ác mới với đồng bào các dân tộc. Năm 1968 chúng đánh phá Mộc Châu 71 lần, vẫn là các mục tiêu chủ yếu ở nông trường Thảo nguyên và một số địa điểm trọng yếu khác.

 

             Trong thử thách ác liệt, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, nhân dân Mộc Châu cùng với nhân dân các dân tộc toàn tỉnh biến căm thù thành sức mạnh, kiên cường dũng cảm đánh trả máy bay Mỹ đến xâm phạm của trời quê hương, liên tiếp lập chiến công, buộc chúng phải đền tội. Ngày 14/6/1965, Mộc Châu đã giáng trả quyết liệt nhiều tốp máy bay Mỹ bất ngờ đánh phá thị trấn, lập công xuất sắc ngay trận đầu, 3 chiếc máy bay F10D của Mỹ bị bắn rơi, dân quân tự vệ hợp tác xã Hương Sơn (Lóng Sập) với tinh thần cảnh giác sẵn sàng chiến đấu đã bắt sống giặc lái. Những chiến công đó đã góp phần cùng cả tỉnh ngay trong trận đầu, ngày đầu (6/1965), bắn tan xác 9 máy bay địch, được Bác Hồ gửi thư khen ngợi, đó là niềm cổ vũ lớn lao đối với cán bộ và nhân dân Mộc Châu tiếp tục tiến công đánh trả máy bay Mỹ mạnh mẽ hơn. Tính đến tháng 12/1965, quân và dân Mộc Châu đã bắn rơi 23 máy bay Mỹ, bắn cháy nhiều chiếc khác. Bắt sống nhiều giặc lái. Kết thúc cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của giặc Mỹ, quân và dân Mộc Châu đã bắn rơi 31 máy bay các loại của Mỹ. Trong chiến đấu, nhiều tập thể và cá nhân được Đảng và Nhà nước, Quốc hội khen thưởng. Song cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ đối với vùng đất Mộc Châu nói chung và khu vực trung tâm thị trấn Mộc Châu là tội ác dã man tàn phá, huỷ diệt cơ sở vật chất và thiệt hại nhiều sinh mạng, tài sản của đồng bào các dân tộc nơi đây.

 

             Đau xót trước những mất mát, hy sinh của đồng bào các dân tộc, ghi dấu tội ác của đế quốc Mỹ trên  mảnh đất Mộc Châu. Ngày 27/10/1969, Đảng bộ, Chính quyền và nhân dân các dân tộc Mộc Châu đã dựng bia Căm thù tại nơi đây nhằm ghi lại mối thù với đế quốc Mỹ xâm lược và khơi dậy ý chí chiến đấu kiên cường của đồng bào các dân tộc Mộc Châu.

 

            Ngày 13/10/1969, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc thị trấn Mộc Châu đã dựng bia Căm thù ở khu vực trung tâm thị trấn Mộc Châu (Nay thuộc tiểu khu 12). Nó đã trở thành một vật chứng lịch sử chứng minh cho tội ác của đế quốc Mỹ đối với nhân dân Mộc Châu nói riêng và cả nước nói chung.